Dom umarłych. Syberyjska katorga w czasach carów

Syberia — zabójczo mroźna otchłań azjatyckiej Rosji, miejsce symbol, skute lodem więzienie, mogiła tysięcy Polaków i Rosjan, inny świat, dom umarłych. Pisali o niej Dostojewski i Tołstoj, Czechow, Sołżenicyn i Herling-Grudziński, a po motyw zesłania sięgali Prus i Dukaj.

Wybitny brytyjski historyk Daniel Beer zabiera czytelników w zapierającą dech w piersiach podróż przez czas liczony w pokoleniach i przestrzeń ciągnącą się od ogarniętych powstańczymi płomieniami ziem Polski po mroczne kopalnie dalekowschodniej kolonii karnej w Nerczyńsku. Opowiada o rewolucjonistach: rosyjskich dekabrystach, uczestnikach powstania listopadowego i styczniowego, a wreszcie o komunistach, którzy wyzwolili Syberię tylko po to, by przemienić ją w jeszcze bardziej śmiercionośne więzienie, gułag.

Na kartach "Domu umarłych…" Daniel Beer pokazuje, jak wielki był wpływ tego miejsca katorgi tysięcy na historię ludzkości. Dowodzi, że carska Syberia, jako więzienie powstańców i rewolucjonistów, ale także fabryka powstań i rewolucji, ukształtowała Rosję europejską, jej miejsce w świecie oraz bolszewicką przyszłość.

"Nienagannie udokumentowana, pięknie napisana"

"The Guardian"

"Beer ożywia zarówno brutalną rzeczywistość nieludzkiego systemu, jak i tragiczne i inspirujące losy tych, którzy przetrwali"

"The New York Times"

"Wspaniałe studium tego, jak nadludzkim nakładem pracy zdobywano rosyjski Dziki Wschód"

"Kirkus Reviews"

Dom umarłych… pierwsze i jakże słuszne skojarzenie z tym hasłem to powieść Fiodora Dostojewskiego nosząca tytuł Wspomnienia z domu umarłych. Wielki pisarz przedstawił w swojej powieści życie zesłańców, które sam miał okazję poznać. Ten przerażający świat przedstawiony u Dostojewskiego był rzeczywistym tworem, miejscem zsyłek tysięcy mieszkańców Imperium Rosyjskiego. Miejsce, z którego nie było ucieczki, które było poniekąd osobnym, nieznanym lądem, na którym zesłańcy mieli sławić imię cara w podzięce za darowanie życia. Nad tym tematem pochylił się Daniel Beer tworząc znakomitą pracę noszącą tytuł Dom umarłych. Daniel Beer jest brytyjskim historykiem, który poświęcił ogrom sił i czasu na przebrnięcie przez niepublikowane i zamknięte dotąd w rosyjskich archiwach dokumenty mówiące o zesłaniach na odległą Syberię. Poddał badaniom i naukowemu opracowaniu nie tylko listy i pamiętniki pisane przez zesłańców, ale także dokumenty konwojów i ustawy regulujące życie zsyłanych.

Autor śledzi proces zesłań od odkrycia i pierwszej próby podporządkowania Syberii przez Jermakowa, aż do końca istnienia państwa carów. Prowadzeni przez Beera niczym Dante przez Wergiliusza poznajemy Syberię w całej swej okrutnej okazałości. Towarzyszymy pierwszym zesłańcom skazanym na osiedlenie w tej dzikiej krainie. Poznajemy procedurę skazania na polityczną śmierć i zesłania uczestników powstania dekabrystów. Śledzimy również kolejne wielkie zesłanie uczestników powstania listopadowego i powstawanie na Syberii ruchu komunistycznego. Tworzona przez Beera narracja przybliża nam świat pełen zepsucia i okrucieństwa. Świat stworzony z kryminalistów i więźniów politycznych.

Dom Umarłych jest pracą niezwykłą. Napisana w sposób nie tylko rzetelny, ale również wciągający przedstawia obraz świata, który bardziej kojarzy się ze snem szaleńca niż rzeczywistością. A pomimo to, świat prawdziwy. Książka Beera pomimo trudnej tematyki jest przystępna w odbiorze, ale pomimo tego trudna do zrecenzowania, stąd też moja oszczędność w słowa. Niemniej, jest to książka, którą TRZEBA przeczytać.